Misyjne ABC zawiera wyjaśnienia najczęściej spotykanych pojęć i tematów dotyczących działalności misyjnej.
A
Pojęcia pokrewne inkulturacji. Wyrażają zewnętrzną relację między życiem chrześcijańskim, orędziem i daną kulturą.
Do narodów. Dekret o działalności misyjnej Soboru Watykańskiego II przyjęty przez ojców Soboru w przeddzień jego zakończenia, 7 grudnia 1965 roku. Jest dokumentem soborowym przyjętym największą ilością głosów (2394 za, 5 przeciw). Tekst dekretu zawiera wstęp, który nawiązuje do Konstytucji o Kościele Lumen Gentium oraz sześć rozdziałów: Zasady doktrynalne, Dzieło misyjne (świadectwo chrześcijańskie, głoszenie Ewangelii i zgromadzenie Ludu Bożego, tworzenie społeczności chrześcijańskiej), Kościoły partykularne, Misjonarze, Organizacja działalności misyjnej, Współpraca misyjna.
Pojęcie akulturacja jest stosowane przez antropologię kulturową na określenie wzajemnego oddziaływania kultur i powstałych wskutek tego w nich zmian.
Słowo Aśram oznacza pustelnię lub erem. W Azji powstał ruch aśram – katolicka forma życia kontemplacyjnego tzw. chrześcijański aśram który służy jako centrum rekolekcyjne dla chrześcijan i hindusów.
B
Przekonanie o obowiązku głoszenia Dobrej Nowiny, Święty Paweł wypowiada słowami: «Biada mi gdybym nie głosił Ewangelii» (1 Kor 9,16). Te słowa, jako poczucie obowiązku głoszenia Dobrej Nowiny wszystkim ludziom można rozumieć dwojako:
1) Trzeba głosić Dobrą Nowinę ze względu na tych, którzy nie znają Boga, aby mogli Go poznać oraz korzystać z owoców Męki, Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa.
2) Ze względu na naturę Kościoła i tożsamość chrześcijanina. Do tej tożsamości należy dzielenie się Dobrą Nowiną. Ze względu więc na własne zbawienie nie można zatrzymywać dla siebie otrzymanego za darmo dobra, ale trzeba się nim dzielić z innymi.
Wybór dokumentów Kościoła dotyczących dzieła misyjnego, ATK Warszawa 1979.
C
Dokumenty Urzędu Nauczycielskiego Kościoła wymieniają następujące cechy wyróżniające dojrzały Kościół: odpowiednia liczba wiernych; obecność rodzimych kapłanów, w tym także rodzimego biskupa; obecność rodzimych zakonników i wspólnot zakonnych; własne urzędy i instytucje kościelne; żywe wspólnoty wiary; zaangażowanie chrześcijan świeckich; działalność obywatelska i apostolska miejscowej wspólnoty; obecność środków społecznego przekazu; rodziny chrześcijańskie; rodzima teologia i liturgia; odpowiednie prawodawstwo kanoniczne; samowystarczalność finansowa i pomoc innym; własna działalność misyjna; odnowa biblijna, ascetyczna, teologiczna i pastoralna, prowadzona w łonie własnego Kościoła; troska o ubogich; miejscowi święci.
Chrześcijaństwo w Indiach sięga czasów apostolskich. Chrześcijaństwo wprowadził na teren Indii jeden z dwunastu apostołów – mianowicie św. Tomasz. Święty Tomasz apostoł przybył do Indii w roku 52. Według tradycji przepowiadał Ewangelię najpierw w niedużej gminie żydowskiej, a później zwrócił się do wyższych kast indyjskich: braminów i nairów. Założył siedem wspólnot, wyświęcił miejscowego biskupa i kapłanów. Udał się na wschód do tej części Indii, którą obecnie nazywamy Tamil Nadu. Tam w 72 r. zginął śmiercią męczeńską i został pochowany w Mylapore koło Chennai (Madras). Chrześcijanie ochrzczeni przez św. Tomasza, ze względu na używany przez nich w czasie nabożeństw język syryjski (tzn. aramejski, używany przez Jezusa i Apostołów), nazywali się „Syryjczykami” albo po prostu „Chrześcijanami św. Tomasza”. Do XVI wieku stanowili Kościół niepodzielony, mieli swojego metropolitę, który trwał w jedności z biskupem Rzymu i chaldejskim patriarchą. Kiedy misjonarze portugalscy przybyli do Indii, przy poparciu władz kolonialnych chcieli podporządkować chrześcijan świętego Tomasza patronatowi korony portugalskiej i jurysdykcji patriarchatu łacińskiego. Powstały nieporozumienia, które doprowadziły do podziału. Dzisiejsi chrześcijanie nazywani Syro-Malabarczykami, jak również Syro-Malankarczykami są chrześcijanami, których korzenie sięgają czasów apostolskich. Zawsze też uważali się za przynależnych do jednego, świętego, katolickiego i apostolskiego Kościoła.
- Misje Dzisiaj – Dwumiesięcznik Papieskiego Dzieła Rozkrzewiania Wiary i Dzieła św. Piotra Apostoła;
- Misjonarz – Miesięcznik Polskiej Prowincji Misjonarzy Werbistów;
- Misjonarze Kombonianie – Dwumiesięczny Katolicki Informator Misyjny Misjonarzy Kombonianów;
- Misyjne Drogi – Dwumiesięcznik misyjny Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej;
- Z Pomocą – Kwartalnik Komitetu Pomocy Polskim Misjom w Ottawie (Kanada);
- Głoście Ewangelię – Biuletyn misyjny Diecezji tarnowskiej;
- Światło Narodów – biuletyn Papieskiej Unii Misyjnej Duchowieństwa;
- Echo z Afryki i innych kontynentów – Miesięcznik misyjny dla rodzin katolickich, założony przez bł. Marię Teresę Ledóchowską, wydawany przez Siostry Klawerianki;
- „Horyzonty Misyjne” – Kwartalnik wydawany przez Pollotyński Sekretariat Misyjny Prowincji Zwiastowania Pańskiego;
- „Posłaniec Ducha Świętego” – Dwumiesięcznik wydawany przez Zgromadzenie Ducha Świętego;
- Posyłam Was – Kwartalnik Pallotyńskiego Sekretariatu Misyjnego Prowincji Chrystusa Króla;
- Świat Misyjny – Czasopismo Papieskiego Dzieła Misyjnego Dzieci;
- Wiadomości misyjne – kwartalnik sekretariatu misyjnego Zgromadzenia Księży Misjonarzy;
D
Dekret o działalności misyjnej Soboru Watykańskiego II przyjęty przez ojców Soboru w przeddzień jego zakończenia, 7 grudnia 1965 roku. Jest dokumentem soborowym przyjętym największą ilością głosów (2394 za, 5 przeciw). Tekst dekretu zawiera wstęp, który nawiązuje do Konstytucji o Kościele Lumen Gentium oraz sześć rozdziałów: Zasady doktrynalne, Dzieło misyjne (świadectwo chrześcijańskie, głoszenie Ewangelii i zgromadzenie Ludu Bożego, tworzenie społeczności chrześcijańskiej), Kościoły partykularne, Misjonarze, Organizacja działalności misyjnej, Współpraca misyjna.
E
Adhortacja posynodalna o Kościele w Afryce.
Adhortacja posynodalna o Kościele w Ameryce.
Adhortacja posynodalna o Kościele w Azji.
Adhortacja posynodalna o Kościele w Europie.
Adhortacja posynodalna o Kościele w Oceanii.
Adhortacja Apostolska Pawła VI z dnia 8 grudnia 1975 roku. Jest owocem prac III Synodu Biskupów w 1974 roku na temat ewangelizacji we współczesnym świecie. Myśl przewodnia adhortacji oscyluje wokół Kościoła jako powszechnego sakramentu zbawienia, który ma stawać się obecny dla wszystkich przez ewangelizację. Ewangelizacja jest dziełem całego Ludu Bożego, a swoje urzeczywistnienie osiąga przede wszystkim poprzez świadectwo chrześcijańskie.
Encyklika Piusa XII z 2 czerwca 1951 roku Encyklika miała na celu odnowienie ducha misyjnego po drugiej wojnie światowej. Na uwagę zasługuje w niej szeroko potraktowany apel do świeckich. Omawia również potrzebę kształcenia kleru rodzimego oraz różne zakresy pracy misyjnej.
Ewangelizacja to głoszenie Dobrej Nowiny o Jezusie Chrystusie. W Encyklice o stałej aktualności posłania misyjnego „Redemptoris missio” papież Jan Paweł II mówi o trzech sytuacjach, w jakich znajduje się świat i Kościół z punktu widzenia ewangelizacji. Pierwszą sytuacją jest ta gdzie Chrystus i jego Ewangelia nie są znane, lub też, w której nie ma jeszcze wspólnot chrześcijańskich wystarczająco dojrzałych. Do ludzi znajdujących się w tej sytuacji skierowana jest działalność misyjna. Drugą sytuacją jest ta, w której istnieją wspólnoty chrześcijańskie posiadające odpowiednie i solidne struktury, żarliwość wiary, promieniujące świadectwem chrześcijańskiego życia. Wśród tych, którzy znajdują się w tej sytuacji prowadzona jest działalność duszpasterska. Trzecia sytuacja ma miejsce w krajach o starych tradycjach chrześcijańskich gdzie całe grupy ludzi utraciły sens żywej wiary, nie uważają się za członków Kościoła, prowadzą życie dalekie od Chrystusa i Jego Ewangelii. Znajdujący się w takiej sytuacji potrzebują tzw. nowej ewangelizacji albo reewangelizacji. Można więc mówić o trzech etapach czy trzech różnych formach ewangelizacji: misje, duszpasterstwo i nowa ewangelizacja.
Ewangelizacja kultur wskazuje na jeden z aspektów procesu inkulturacji, to znaczy wpływu, jaki wywiera Ewangelia na kultury ludzkie.
F
Encyklika Piusa XII z dnia 21 kwietnia 1957 roku. Papież wzywa cały Kościół do akcji misyjnej, wskazuje na potrójny obowiązek wszystkich: modlitwę, ofiarność i popieranie powołań misyjnych. Papież zwraca się d biskupów o wysyłanie swoich księży na misje choćby tylko na określony czas. Od tej encykliki bierze początek działalność misyjna księży diecezjalnych, których określa się zwykle misjonarzami fideidonistami.
I
Inkulturacja to „wewnętrzne przekształcenie autentycznych wartości kulturowych przez ich integrację w chrześcijaństwie i zakorzenienie chrześcijaństwa w różnych kulturach” (RMis 52). Inkulturacja odnosi się do istotnej obecności chrześcijańskiego doświadczenia w obrębie kultury ludzi, wśród których Kościół zapuszcza korzenie. Ta obecność realizuje się w procesie dialogu, w którym wspólnota chrześcijańska przyjmuje wartości ludzi miejscowych, rozwija je w sensie prawdziwie chrześcijańskim i wprowadza do bardziej uniwersalnej komunii. Inkulturacja była zawsze istotną częścią działalności misyjnej Kościoła. Jej ewentualny brak stanowił o niepowodzeniu działalności misyjnej. Chrześcijaństwo inkulturowało się w czasach rzymskich, greckich, syryjskich, indyjskich, ormiańskich, słowiańskich, itp. Można mówić o trzech etapach inkulturacji:
1) Życie chrześcijańskie i orędzie pojawiają się w danej kulturze. Ten etap zbiega się z początkiem ewangelizacji i zebraniem grupy wiernych na danym kulturowym obszarze. Dla tych, którzy zostali posłani, aby przepowiadać Ewangelię, jest to okres uczenia się wartości nowej kultury, aby móc przetłumaczyć orędzie i uczynić je zrozumiałym dla tych, do których jest ono skierowane.
2) Kościół lokalny osiąga wystarczającą zdolność do zrozumienia różnych komponentów lokalnej kultury oraz wystarczającą kompetencję w wyrażaniu chrześcijańskiego orędzia na różnych poziomach kultury. Rozpoczyna się wtedy etap transformacji. Oznacza to, że wpływ ewangelizacji na kulturę staje się widoczny. Powstają formy wyrażające jednocześnie tradycję Kościoła powszechnego jak również pozwalające Kościołowi lokalnemu przeżywać swoją tożsamość w harmonii z kulturą swego ludu.
3) Powstaje swoista komunia Kościoła lokalnego z kulturą swego ludu. Jednocześnie – ze względu na katolicką naturę Kościoła – ta komunia otwiera się na całą ludzkość, aby tworzyć „cywilizację miłości” (Paweł VI).
K
Wierny świecki, który kieruje życiem wspólnoty chrześcijańskiej na terenie misyjnym. Jego rolę w dziele ewangelizacji dostrzega się szczególnie pod nieobecność kapłana. Katechista organizuje życie wspólnoty chrześcijańskiej. Przewodniczy codziennej modlitwie i celebracji niedzielnej pod nieobecność kapłana. Organizuje katechezę dla katechumenów i ochrzczonych oraz przygotowanie o sakramentu małżeństwa. Jest animatorem i odpowiedzialnym wszystkich grup apostolskich w swojej wspólnocie. Troszczy się o biednych i dobra należące do wspólnoty. Pozostaje w stałym kontakcie z kapłanem odpowiedzialnym za teren, na którym położona jest jego wspólnota.
Okres przygotowania do przyjęcia sakramentów inicjacji chrześcijańskiej. Organizowany jest dla dorosłych, którzy wyrazili pragnienie wstąpienia do Kościoła Katolickiego. Przez dorosłych rozumie się wszystkich tych, którzy sami zdecydowali o przyjęciu wiary w Chrystusa. Mogą nimi być dzieci w wieku 10 lat jak również całkiem dorośli. Podczas czasu katechumenatu kandydaci do chrztu uczęszczają dwa razy w tygodniu na katechezę, uczestniczą w modlitwach organizowanych przez wspólnotę chrześcijańską zwłaszcza w modlitwie niedzielnej oraz biorą czynny udział w życiu wspólnoty. Okres katechumenatu trwa najczęściej dwa lata. Aby zostać dopuszczonym do przyjęcia sakramentu chrztu świętego, kandydaci muszą zdać egzamin z wiadomości religijnych oraz uzyskać aprobatę wspólnoty. Katechumenat kończy uroczysta celebracja w czasie, której katechumeni zostają ochrzczeni i przyjmują po raz pierwszy Chrystusa w Komunii świętej. Trzeci sakrament inicjacji chrześcijańskiej – Bierzmowanie jest na ogół odłożony na później i poprzedzony kolejnymi dwoma latami katechezy.
Przed reformą Kurii Rzymskiej za pontyfikatu Jana Pawła II nosiła nazwę: Kongregacja Rozkrzewiania wiary. Kongregacja kieruje i koordynuje w całym świecie działalność misyjną Kościoła Katolickiego. W jej skład wchodzą: kardynałowie wyznaczeni i kardynałowie z urzędu. Z urzędu wchodzą: przewodniczący sekretariatu do spraw jedności chrześcijan, do spraw dialogu z wyznawcami religii niechrześcijańskich, do spraw niewierzących, 16 ordynariuszy reprezentujących Konferencje Biskupów (w tym 12 z terenów misyjnych), 4 przedstawicieli Unii Rzymskiej Przełożonych Generalnych Instytutów misyjnych, 4 przedstawicieli sekretariatów generalnych Papieskich dzieł misyjnych. Papież mianuje również konsultorów.
Termin pokrewny inkulturacji. Kontekstualizacja to metafora używana dla opisania procesu, poprzez który Kościół staje się obecny w danym kontekście kulturowym.
Kapłan Zgromadzenia Misji, autor pierwszego w Polsce podręcznika misjologii „Podręcznik nauki o misjach” (Kraków 1938). Wykładowca misjologii w Instytucie Teologicznym Księży Misjonarzy w Krakowie, gdzie wprowadzono misjologię jako przedmiot obowiązkowy w roku 1933/34. W latach 1922-1939 był dyrektorem krajowym Papieskiego Dzieło Misyjnego Dzieci. Wznowił wydawnictwa dzieła Dziecięctwa: „Głos Najświętszego Dzieciątka Jezus”,. „Roczniki Dzieła” przekształcił w dwumiesięcznik. Był inicjatorem Akademickich Związków Misyjnych w Krakowie, był to ruch misyjny wśród studentów. W 1927 roku założył w Krakowie na Stradomiu Koło misyjne. Publikował specjalistyczne artykuły o tematyce misyjnej w czasopismach: „Misje katolickie”, Annales Misjologicae”, „Roczniki katolickie”, „Głos Narodu”, Gazeta Kościelna”, „Roczniki obydwu Zgromadzeń”, „Meteor”.
L
Ksiądz Wincenty Lebbe (1877 – 1940) urodził się w Gand w Belgii. Jako mały chłopiec przeczytał życie misjonarza w Chinach Jana Gabriela Perboyre i zapragnął zostać misjonarzem Chin. W 1895 roku wstąpił do Zgromadzenia Księży Misjonarzy. Do Chin przybył w 1901 roku i przyjął chińskie nazwisko Lei-Ming-Yuan które oznacza «grzmot śpiewający z daleka». Podobnie jak Jezuita Matteo Ricci, od początku dostrzegł potrzebę inkulturacji i tworzenia Kościoła opartego na rodzimych tradycjach i kierowanego przez kler miejscowy. Konsekwentnie dążył do celu przysparzając sobie wielu przyjaciół wśród chińczyków, ale też wrogów wśród misjonarzy. Nie bał się pojechać do Rzymu i wytłumaczyć papieżowi potrzebę inkulturacji a także mianowania biskupów wybranych pośród kleru chińskiego. Odegrał decydującą rolę w konsekracji pierwszych sześciu biskupów chińskich przez papieża Piusa XI w 1926 roku. Przekonany o słuszności obranej drogi opuścił Zgromadzenie i przyjął obywatelstwo chińskie. W 1928 – 1929 roku założył Zgromadzenie Małych Braci świętego Jana Chrzciciela i Zgromadzenia Małych Sióstr świętej Teresy od Dzieciątka Jezus. Zgromadzenia te istnieją do dzisiaj. Jest współzałożycielem w Belgii Stowarzyszenia Pomocników misyjnych oraz pomysłodawcą Wspólnoty świeckich pomocników misyjnych. Podczas wojny chińsko-japońskiej organizował pomoc dla rannych żołnierzy. Jest wpisany do księgi bohaterów wojny za uformowanie oddziałów do przenoszenia rannych. Proces beatyfikacyjny jest w toku.
Liturgia, obok duchowości, teologii i dyscypliny kościelnej, należy do najważniejszych obszarów inkulturacji. W Demokratycznej Republice Konga w czasie, gdy kraj nazywał się Zair, Kościół uczynił wielki wysiłek w dziedzinie inkulturacji liturgii. Po wielu latach eksperymentów, Stolica Apostolska zatwierdziła rytuał Mszy świętej przystosowany do diecezji w Zairze. Jest on popularnie nazywany rytem zairskim. Czym różni się od naszego sposobu odprawiania Mszy świętej i czym charakteryzuje się w sposób szczególny? Posiada zmiany w strukturze celebracji. Po pozdrowieniu celebransa następuje zaproszenie czy wezwanie świętych. To zaproszenie jest wyrazem wiary i przekonań afrykańskich, że Ci, którzy nas opuścili pozostają w komunii z nami, interesują się nami i uczestniczą w naszym życiu. Liturgia jest spotkaniem z Bogiem i Braćmi w wierze, zarówno obecnymi jak i tymi, którzy ukończyli już ziemską pielgrzymkę. Zaproszenie do uczestniczenia w liturgii jest skierowane do wszystkich świętych, ale w sposób szczególny do Matki Najświętszej, świętego Józefa, Aniołów i patrona kościoła. Nie może zabraknąć wezwania przodków, którzy choć nie beatyfikowani ani kanonizowani odznaczali się prawością życia i pozostali w pamięci żyjących. Po uroczystym wezwaniu świętych do udziału w liturgii, w rytm tamtamów Zgromadzenie uwielbia Boga śpiewem Gloria. Akt pokutny będzie miał miejsce później. Po uroczystym odśpiewaniu Gloria i modlitwie następuje Liturgia Słowa. Kolejna zmiana charakterystyczna dla liturgii kongijskiej następuje po wyznaniu wiary. To teraz nastąpi akt pokutny podkreślający, że słowo Boże przed chwilą usłyszane, wiara wyznana, nie zawsze były zachowywane. Dlatego przed przystąpieniem do sprawowania Liturgii eucharystycznej trzeba Boga przeprosić za wszystkie grzechy i niewierności. Akt pokutny kończy się pokropieniem wodą święconą, która przypomina nam chrzest święty. Po przeproszeniu Boga następuje przekazanie znaku pokoju. Logika tego aktu jest prosta. Pojednanie z Bogiem wzywa do pojednania z braćmi. Za chwilę nastąpi modlitwa powszechna i ofiarowanie. Będą one milsze Bogu, gdy poprzedzone będą znakiem pokoju i pojednania. Tak jak radził sam Pan Jezus, gdy mówił, jeżeli udasz się przed ołtarz i wspomnisz, że brat Twój ma coś przeciw Tobie, zostaw na razie Twój dar, idź pojednaj się najpierw z Twoim bratem a potem przyjdź i ofiaruj Twój dar. Następnie pojednani z Bogiem i braćmi wszyscy zanoszą wspólne modlitwy w formie modlitwy powszechnej. Po modlitwie powszechnej następuje ofiarowanie, które stanowi ważny akt celebracji, tak ważny, że w czasie zbierania ofiar, kapłan nie może wykonywać innych czynności. Kapłan rozpocznie ofiarowanie dopiero wtedy, gdy wierni po zebraniu ofiar, razem z chlebem i winem, przyniosą wszystkie zebrane ofiary przed ołtarz i ofiarują je kapłanowi, aby ten z kolei przedstawił je, w ich imieniu, Bogu. Dalsza część celebracji przebiega tak jak jest znana w rycie rzymskim. Obok samej struktury celebracji na uwagę zasługują procesje, śpiew, taniec, gesty, ubiór celebransa i ministrantów. Cała liturgia przepojona jest radością, którą wyrażają śpiewy wszystkich, uroczyste procesje na wejście, przed Ewangelią, na ofiarowanie i na zakończenie. W celebracji Mszy świętej ma także swoje miejsce taniec. Trudno, aby w kulturze, w której taniec służy do wyrażenia wszelkich uczuć, było inaczej w wyrażaniu kultu. W czasie śpiewu Gloria i Sanctus taniec przybiera szczególną formę. Sprawowanie takiej liturgii wymaga 3-4 godzin.
M
Encyklika Benedykta XV z dnia 30 listopada 1919 roku. Jest uważana za pierwszą nowoczesną encyklikę misyjną. Podaje fundamentalne zasady misji i praktyczne wskazówki dotyczące działalności misyjnej. Omawia obowiązki przełożonych misji, misjonarzy i całego Ludu Bożego. Nalega na przygotowanie i kształcenie miejscowego kleru, aby księża miejscowi nie byli tylko pomocnikami misjonarzy, lecz stali się zdolni do kierowania Kościołem. Dokument zwraca uwagę na konieczność dobrego przygotowania misjonarzy do pracy misyjnej, na duchowy charakter ich posłannictwa skąd wskazówki, aby misjonarzy trzymali się z dala od spraw politycznych (ponieważ byłaby to zaraza). Dzięki nowemu ujęciu pracy misyjnej jest nazwany „Magna Carta” misji.
Święty Paweł wybierał na teren swojej misyjnej działalności większe środowiska ludzkie, węzłowe punkty ruchu, ogniska kultu pogańskiego, miasta handlowe. Kiedy w tych środowiskach uzyskał pewną liczbę nawróconych, urządzał gminę chrześcijańską, mianował odpowiedzialnych wybierając ich spośród najlepszych. Tak urządzonej gminie nakazywał szerzyć wiarę chrześcijańską w okolicy, aby wszyscy mieli możliwość jej poznania. Następnie udawał się do innego miejsca i tam robił to samo. Założone wspólnoty chrześcijańskie odwiedzał sam albo wysyłał do nich jednego ze swoich najbliższych współpracowników. Pisał do nich listy pasterskie i kazał poszczególnym wspólnotom być w kontakcie ze sobą np. wspierać gminy uboższe. W ten sposób w krótkim czasie chrześcijaństwo dotarło do całej części wschodniej imperium rzymskiego. Święty Paweł stosował też metody, które można nazwać metodami samego Jezusa Chrystusa: wysyłanie uczniów po dwóch, rozpoczynanie ewangelizacji od jakiegoś konkretnego domu. Ewangelizacja poszczególnego domu miała na celu utworzenie wspólnoty a nie tylko pozyskanie poszczególnych członków rodziny. W swojej pracy misyjnej dawał pierwszeństwo przepowiadaniu (Rz 15,15; Gal 1,15, Flp 1,18). Ważną elementem było dla niego świadectwo życia (Dz 18,21, Flp 3,17). Mógł dać siebie za przykład. Zwraca uwagę także jego zdolność adaptacji (Dz 18,21, Flp 3,17). Dostosowywał naukę do odbiorców. Wreszcie na uwagę zasługuje mianowanie w każdej założonej wspólnocie prezbiterów (Dz 14,23; 20,28; Tt 1,15), którzy mieli za zadanie dbać o duchowy rozwój członków wspólnoty oraz kontynuować działalność misyjną.
Święci Cyryl i Metody przed rozpoczęciem pracy misyjnej nauczyli się miejscowego języka, przetłumaczyli księgi liturgiczne i część Pisma Świętego stosując do tego stworzony przez nich alfabet zwany głagolicą czy później cyrylicą (od imienia Cyryl). Zapis odpowiadał fonetyce słowiańskiej. Stworzyli ryt Mszy świętej posługując się językiem słowiańskim. Ich metoda pracy była prawdziwym sukcesem. Kościoły założone przez Cyryla i Metodego na Morawach przyczyniły się do ewangelizacji Bułgarów, Czechów, częściowo także Polaków. Ważną datą jest także chrzest księcia Włodzimierza 987-988 roku. Mieszkańcy Rusi stali się chrześcijanami obrządku bizantyjskiego sprawowanego w języku słowiańskim.
Do zabiegania o chwałę Boga, o nadejście Jego Królestwa, o życie wieczne dla wszystkich ludzi, o to, by wszyscy poznali jedynego i prawdziwego Boga, powinna przynaglać miłość. Dialog Boga z człowiekiem zrodził się z miłości. „Tak Bóg umiłował świat, że Syna Jednorodzonego dał” (J 3,16). Dialog z człowiekiem pierwszy rozpoczął Bóg: „On pierwszy nas umiłował (1 J 4,10). Dialog Boga z człowiekiem nie jest uzależniony od zasług człowieka. Stąd miłość dzieli się dobrem z innymi, pierwsza szuka dialogu z innymi, nie ogląda się też na korzyści z dawania dobra (DA 3/ 40). Do miłości odwołuje się papież Paweł VI mówiąc o znaczeniu misyjnym nawrócenia i pojednania: «Nie można sobie wyobrazić rodziny, w której jedni jej członkowie głodują, a inni opływają we wszystko; w której jedni żyją wystawieni na wiatr i zimno, a inni mieszkają w wygodnych domach; w której jedni nigdy nie słyszeli o Jezusie Chrystusie, a inni mają pod ręką wszystkie środki zbawienia, które Kościół posiada. Jeśli cała ludzkość tworzy jedną rodzinę, braterska miłość zobowiązuje nas do pojednania z braćmi wszystkich ras, języków, kultur i warunków życia» (Orędzie misyjne 1974). Jeżeli swą wiarę człowiek przeżywa jako najwyższą wartość, jako największe szczęście, wówczas trudno sobie wyobrazić, by tym szczęściem nie pragnął dzielić się z innymi, mówić o nim, uwrażliwiać na nie innych.
posłannictwo. Ogół zadań Kościoła.
Sobór Watykański II określa misje jako «specjalne przedsięwzięcia, które wysłani przez Kościół głosiciele Ewangelii, idąc na cały świat, podejmują w celu wykonania zadań głoszenia Ewangelii i zakładania Kościoła wśród narodów lub grup społecznych jeszcze niewierzących w Chrystusa» (DM 6). Encyklika o stałej aktualności posłania misyjnego „Redemptoris missio” nazywa misjami działalność Kościoła wśród narodów i grup gdzie Chrystus i jego Ewangelia nie są jeszcze znane lub gdzie nie ma jeszcze wspólnot chrześcijańskich wystarczająco dojrzałych, aby mogły same zaszczepiać wiarę we własnym środowisku i głosić Ewangelię innym grupom. Działalność misyjna jest głoszeniem Chrystusa i Jego Ewangelii, budowaniem Kościoła lokalnego, szerzeniem wartości Królestwa Bożego. Misje w tym znaczeniu często określane są jako „misje ad gentes” od pierwszych słów dekretu soborowego o działalności misyjnej.
Narody tzw. trzeciego świata starają się przezwyciężyć głód, choroby, analfabetyzm, nędzę, niesprawiedliwość w stosunkach międzynarodowych, neokolonializm gospodarczy. To domaga się wyzwolenia, opowiadania się za nim i sprawiania by ono stało się całkowite. Między działalnością misyjną a rozwojem i wyzwoleniem zachodzą więzy łączności. Człowiek, do którego idzie się z Dobrą Nowiną jest obwarowany tymi układami społecznymi i gospodarczymi. Odkupienie sięga aż do konkretnych sytuacji zwalczania krzywd i niesprawiedliwości. Ewangelia to także nauka o miłości względem bliźniego, cierpiącego, potrzebującego, stąd problem wyzwolenia, postępu i pokoju jest również zadaniem ewangelizacji (EN 30,31).
Misjologia jest to nauka o misjach. Obejmuje teologiczne uzasadnienie działalności misyjnej Kościoła, jej przedstawienie w aspekcie historycznym, krytyczną ocenę podjętych zadań misyjnych, szczególne wyzwania tej działalności takie jak inkulturacja, stosunek religii chrześcijańskiej do innych religii, misje a rozwój oraz kształtowanie powszechnej odpowiedzialności za misje.
osoba posłana przez Kościół do wykonania zadań misyjnych (DM 23).
«Kościół, jako powszechny sakrament zbawienia» (KK 48) czyli «znak i narzędzie wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem i jedności całego rodzaju ludzkiego» (KK 1) jest «tajemnicą ukrytą od wieków» (Kol 1,26), «skarbem» (Mt 13,44), który ma moc uwolnić ludzi spod władzy szatana (Kol 1,13), pojednać świat ze sobą (2 Kor 5,19) i doprowadzić wszystkich ludzi do zbawienia. Taki Kościół jest urzeczywistnieniem zbawczego planu Ojca. Ośrodkiem tego zbawczego planu jest Jezus Chrystus, posłany przez Ojca, aby na nowo sprowadzić zagubiony w grzechu świat do domu Ojca, aby ostatecznie Bóg stał się «wszystkim dla wszystkich» (1 Kor 15,28). Chrystus wypełniając swoją misję, założył Kościół, którego sam jest Głową i jemu zlecił dopełnienie swego posłannictwa. Mówi o tym wyraźnie Apostołom, których czyni fundamentem zakładanego Kościoła: «Jak Ojciec mnie posłał, tak i ja was posyłam» (J 20,21). Między misją Kościoła a misją Chrystusa istnieje ścisły związek. Wolą Bożą jest zbawienie wszystkich ludzi. Kościół w swej istocie skierowany jest do wszystkich ludzi, jest posłany, aby zbawcze orędzie Chrystusa «z biegiem czasu osiągnęło we wszystkich swój skutek» (DM 3). Zasadniczą jego funkcją, przez którą wypełnia on swoje posłannictwo jest skierowanie się do tych, którzy jeszcze nie są chrześcijanami, czyli świadome podjęcie zadania ewangelizacji wszystkich narodów. Do istoty zbawczego planu Boga należy zwrócenie się do wszystkich narodów. Kościół, jako narzędzie tego planu jest sobą, gdy staje się coraz bardziej obecny dla wszystkich ludzi i osiągnie swój cel, gdy stanie się w pełni obecny dla wszystkich (DM 5). Powołanie i zadanie Kościoła doprowadzenia wszystkich ludzi do Boga, aby stał się «wszystkim we wszystkich» (1 Kor 15,28), objawiając swoją chwałę i udzielając szczęścia ludziom, stanowi o tym, że jest on «misyjny ze swej natury».
N
Przez nakazy misyjne rozumie się słowa Chrystusa zobowiązujące Kościół do głoszenia Dobrej Nowiny wszystkim narodom. Nakazy te w sposób konkretny określają zadania i cel nowego Ludu Bożego a zatem i jego naturę: «Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata» (Mt 28,19-20), «Idźcie na cały świat i głoście ewangelię wszelkiemu stworzeniu» (Mk 16,15), «Mesjasz będzie cierpiał i trzeciego dnia zmartwychwstanie; w imię jego głoszone będzie nawrócenie i odpuszczenie grzechów wszystkim narodom» (Łk 24,45-48). Ewangelizacja ma więc objąć wszystkich zarówno liczbowo «wszelkie stworzenie», «wszystkie narody», jak i przestrzennie «aż po krańce świata», i czasowo «aż do skończenia świata». Wysłanie przez Jezusa 72 uczniów przed sobą do każdego miasta dokąd sam zamierzał przyjść (Łk 10,1) można uznać za wolę Jezusa, by tam gdzie On chce zamieszkać ze swoją łaską szli jego uczniowie.
Sama natura Dobrej Nowiny o zbawieniu dokonanym w Jezusie Chrystusie każe ją proklamować. Jezus bowiem został posłany dla zbawienia całego świata i nie ma w żadnym innym zbawienia (Dz 4,12). Chrystus mówi o tym sam: «Nikt nie może przyjść do Ojca jak tylko przeze Mnie» (J 14,6; 1 Tym 2,4-6). Kościół jako depozytariusz Dobrej Nowiny, stwierdza Jan Paweł II w Orędziu misyjnym 1980 roku, musi ją przekazywać, aby wszyscy mogli dojść do poznania prawdy. Normalnym środkiem poznania Dobrej Nowiny i dojścia do Kościoła jest kerygma rodząca wiarę. Wiara rodzi się z tego, co się słyszy, dlatego orędzie Chrystusa domaga się głoszenia go, by ci, którzy je usłyszą mogli uwierzyć (Rz 10,14-17).
Rada Wyższa Papieskich Dzieł Misyjnych, podjęła inicjatywę utworzenia Światowego Dnia Rozkrzewiania Wiary. Po raz pierwszy Światowy Dzień Misyjny był obchodzony w 1926 r. W Polsce często nazywa się ten dzień Niedzielą Misyjną. Celem dnia poświęconego misjom jest: modlitwa o rozwój królestwa Chrystusa na świecie, pogłębienie zrozumienia potrzeb misyjnych, ożywienie gorliwości misyjnej kapłanów i wiernych, lepsze poznanie Papieskiego Dzieła Rozkrzewiania Wiary, składanie ofiar materialnych na rzecz misji. Światowy dzień misyjny obchodzony jest każdego roku w przedostatnią niedzielę października.
P
Papieskie Dzieła Misyjne skupiają w rzeczywistości cztery dzieła o charakterze misyjnym, powstałe z inicjatywy różnych założycieli i w różnych epokach, które Stolica Apostolska uznała niejako za reprezentatywne w dziedzinie współpracy misyjnej. Są nimi: Papieskie Dzieło Rozkrzewiania Wiary, Papieskie Dzieło św. Piotra Apostoła, Papieskie Dzieło Misyjne Dzieci i Papieska Unia Misyjna. Ich wspólnym celem jest współpraca w dziele misyjnym Kościoła poprzez promowanie ducha misyjnego, animacje misyjne, organizowanie pomocy materialnej. Nad Papieskimi Dziełami Misyjnymi władzę sprawuje Papież przez pośrednictwo Kongregacji Ewangelizacji Narodów. Prezydentem PDM jest sekretarz pomocniczy Kongregacji Ewangelizacji Narodów. W każdym kraju jest Dyrektor krajowy Papieskich Dzieł Misyjnych. Papieskie Dzieła Misyjne posiadają także struktury diecezjalne.
PDRW. Założycielka: Sługa Boża Paulina Jaricot, urodzona w Lyonie 22 lipca 1799. Rozpoczęła dzieło tworząc grupy złożone z 10 osób, z których każda starała się zachęcić do wspomagania misji przez inne 10 osób. Z kolei dziesiątki organizowano w setki, a setki w tysiące. Każdy członek zobowiązywał się do codziennej modlitwy za misje i niewielkiej cotygodniowej ofiary na ten cel. Zainicjowane w ten sposób dzieło papieże polecali biskupom, kapłanom i wiernym. W stulecie powstania Dzieła, 3 maja 1922 r., Pius XI uczynił je „papieskim” i polecił wprowadzić w całym Kościele powszechnym. PDRW stawia sobie za cel: kształtowanie odpowiedzialności za misje, pomoc duchową i materialną misjom, informowanie o potrzebach misji, formowanie animatorów i współpracowników misji. Członkowie PDRW zobowiązują się podczas swoich spotkań odmówić dziesiątek różańca w papieskiej intencji misyjnej. Są zachęcani do częstego odmawiania różańca w intencji misji poprzez przynależenie do Żywego Różańca. Członkami Dzieła mogą czuć się wszyscy wspierający w jakikolwiek sposób dzieło misyjne Kościoła. Członkowie PDRW otrzymują przywilej odpustu zupełnego pod zwykłymi warunkami: w dniu przystąpienia do Dzieła, w uroczystość Zesłania Ducha Świętego, w uroczystość Chrystusa Króla, w uroczystość Zwiastowania Pańskiego, w uroczystość Niepokalanego Poczęcia NMP, w święto Nawrócenia św. Pawła (25 stycznia), w wspomnienie św. Franciszka Ksawerego patrona misji (3 grudnia).
PDMD. Założycielem Dzieła jest francuski biskup Forbin-Janson (1785-1844). Bp. Forbin-Janson poruszony do głębi sytuacją dzieci żyjących na terenach misyjnych, po rozmowach z Pauliną Jaricot, założycielką Dzieła Rozkrzewiania Wiary, w 1842 roku zwrócił się do dzieci, aby włączyły się w dzieło pomocy swoim rówieśnikom w krajach misyjnych, którym brakuje środków do życia. W celu organizowania takiej pomocy przez dzieci powstała dziecięca sekcja Dzieła Rozkrzewiania Wiary. Później zostało wyodrębnione, jako osobne dzieło pod nazwą: Święte Dziecięctwo, jeszcze później nazwane Dziełem Świętego Dziecięctwa Misyjnego. Jedną z pierwszych członkiń Dzieła była Paulina Jaricot, której system dziesiątkowy, zastosowany w Dziele Rozkrzewiania Wiary, został tu zastąpiony „dwunastkami”. System „dwunastek” został przyjęty z uwagi na fakt, że Patronem Dzieła jest Dziecię Jezus, a Jezus kończy swoje dzieciństwo w wieku lat 12, gdy wybrał się z Maryją i Józefem do świątyni. Papież Pius XI podniósł je do rangi Dzieła Papieskiego. Członkami PDMD są przede wszystkim dzieci. Dorośli pełnią w nim rolę wychowawców, katechetów i animatorów. Celem dzieła jest pomoc duchowa i materialna dzieciom w krajach misyjnych. Idąc za myślą założyciela, który prosił dzieci o ofiarowanie codziennie jednego Zdrowaś Maryjo i jednego grosza, dzieci modlą się za swoich rówieśników w krajach misyjnych i dzielą się Np. prezentami otrzymanymi z okazji Pierwszej Komunii świętej czy kolędując dla misji. PDMD zaznacza swoją działalnością Światowy Dzień Misyjny Dzieci, ustanowiony w święto Objawienia Pańskiego, okres Bożego Narodzenia poprzez kolędowanie misyjne, okres Adwentu i Wielkiego Postu poprzez wyrzeczenia dla misji, Biały Tydzień z okazji I Komunii św., Tydzień Misyjny w październiku, diecezjalne i krajowe kongresy. Patronem PDMD jest Dzieciątko Jezus.
PDPA. Inicjatorką Dzieła była Pani Stefania Bigard-Cottin, która wraz ze swoją córką Joanną rozpoczęła zbiórkę pieniędzy na utrzymanie japońskich kleryków, którzy nie mogli odbyć przygotowania do kapłaństwa z powodu braku środków materialnych. Pierwszymi członkami Dzieła stali się ofiarodawcy, którzy zobowiązali się do wpłacania składek na utrzymanie kleryków. Kiedy w 1893 roku, dzięki organizowanej pomocy powstało na Cejlonie seminarium duchowne nadano mu za patrona świętego Piotra Apostoła. Nazwę Dzieło św. Piotra Apostoła przyjęto jako nazwę całego Dzieła. W 1920 Stolica Apostolska przyjęła PDPA pod swoje kierownictwo. Papież Pius XI w 1925 roku ogłosił patronką Dzieła św. Teresę od Dzieciątka Jezus, a w 1926 ogłosił je „papieskim”. Celem PDPA jest pomoc w kształceniu i formacji seminarzystów oraz kandydatów do życia zakonnego w krajach misyjnych, przygotowaniu kadry, zajmującej się formacją seminarzystów, budowaniu i wyposażaniu seminariów oraz domów formacyjnych na misjach, trosce o powołania w krajach misyjnych. Świętem patronalnym Dzieła jest Niedziela Dobrego Pasterza – dzień modlitw o powołania kapłańskie i zakonne. Do PDPA mogą należeć: klerycy, młodzież objęta duszpasterstwem powołaniowym, wszyscy wierni, którzy pragną wspierać formację kleryków w krajach misyjnych np. poprzez fundowanie stypendiów. Dzieło prowadzi też tzw., adopcję duchową kapłanów, która polega na zobowiązaniu się do wspierania modlitwą kleryka kandydata do kapłaństwa.
PUM. Założycielem PUM jest Ojciec Paweł Manna (1872-1952). Był misjonarzem w Birmie przez 12 lat, ale z powodu słabego zdrowia musiał powrócić do kraju. Swoją gorliwość głoszenia Dobrej Nowiny przelał na zaangażowanie rozbudzania zainteresowania misjami wśród duchowieństwa. We współpracy z abp. Guido Conforti z Parmy, założycielem Misjonarzy Ksawerianów, powołał Unię Misyjną Duchowieństwa, której celem była formacja kapłanów w duchu misyjnej odpowiedzialności. Papież Benedykt XV zatwierdził Unię w 1916 roku. Papież Pius XII nadał jej charakter papieskiego dzieła misyjnego. Celem PUM jest formacja misyjna kapłanów, członków instytutów zakonnych, stowarzyszeń życia wspólnego i instytutów świeckich, kandydatów do kapłaństwa i do życia konsekrowanego, jak również innych osób pełniących w Kościele posługę pastoralną. Kapłani należący do Unii biorą na siebie obowiązek krzewienia idei misyjnej i zachęcania do współpracy wiernych, wśród których pełnią kapłańską posługę oraz odprawiają Msze święte w intencji misji. Klerycy zorganizowani w Kleryckie Koła Misyjne organizują modlitwy w intencji misji, spotkania z misjonarzami, utrzymują kontakt i współpracują z misjonarzami, którzy wyszli z ich seminarium. Uczestniczą też w sympozjach misyjnych. Zgromadzenia zakonne powołują w ramach swoich struktur referaty misyjne w celu krzewienia wśród członków swojego instytutu ducha misyjnego. Wierni świeccy zaangażowani w pracę pastoralną w ramach Szkoły Animatorów Misyjnych zapoznają się tematyką misyjną i są animatorami sprawy misyjnej w swoich parafiach. PUM stara się przeżywać w sposób szczególny święta patronów misji: św. Franciszka Ksawerego – 3 grudnia, św. Teresy od Dzieciątka Jezus – 1 października. Członkowie PUM mogą uzyskać odpust zupełny w dniu przystąpienia do Unii, w Święta Wielkanocne, w Uroczystość Niepokalanego Poczęcia NMP (8 XII), św. Franciszka Ksawerego (3 XII), św. Teresy od Dzieciątka Jezus (1 X); w rocznicę święceń kapłańskich lub ślubów zakonnych.
Stolica Apostolska ogłasza na każdy miesiąc papieskie intencje o działalności misyjnej Kościoła. Modląc się w tych intencjach wyrażamy nasze zaangażowanie w dzieło misyjne Kościoła.
List Ojca świętego z okazji Światowego dnia misyjnego. Od 1926 roku w związku ze światowym Dniem Misyjnym papież ogłasza orędzie misyjne. Na początku nie ukazywały się one corocznie. Wszystkie orędzia i tematy w nich poruszone stanowią ważne źródło nauki o misjach. Dzięki nim można zrozumieć, czym jest dzieło misyjne Kościoła.
1) Historycznie patronatem misyjnym nazywa się prawa i obowiązki przyznane i nałożone przez papieży władcom Hiszpanii i Portugalii, celem prowadzenia działalności misyjnej na nowo odkrytych ziemiach Afryki, Azji i Ameryki. Na mocy patronatu Hiszpania i Portugalia organizowały działalność misyjną na terenach przez siebie kolonizowanych. Patronat odegrał ważną rolę w dziele misyjnym, ponieważ Hiszpania i Portugalia brały na siebie ciężar kosztów materialnych przygotowania, podróży i pracy misjonarzy. Patronat ma też swoją negatywną stronę, ponieważ działalność misyjna była powiązana z działalnością kolonizacyjną i misjonarze często byli utożsamiani z kolonizatorami. W dodatku królowie Hiszpanii i Portugalii rościli sobie pretensje do decydowania o obsadzaniu urzędów kościelnych, co z kolei było postrzegane władców krajów misyjnych, jako próba przejęcia władzy i kolonizację kraju.
2) Nazwy „patronat misyjny” używa się dzisiaj także na określenie formy pomocy misjom polegającej zobowiązaniu przez poszczególne osoby czy instytucje do udzielania pomocy duchowej i materialnej misjonarzom i dziełom przez nich prowadzonym. Może nim być na przykład codzienna modlitwa w intencji danego misjonarza, comiesięczna ofiara materialna przesyłana misjonarzowi, zorganizowana pomoc szpitalowi czy instytucji szkolnej na terenie misyjnym.
Głównymi patronami misji są: święty Franciszek Ksawery oraz święta Teresa od Dzieciątka Jezus. Obok świętego Franciszka Ksawerego i świętej Teresy od Dzieciątka Jezus, głównych patronów misji katolickich, Papież Leon XIII ogłosił św. Piotra Klawera w 1896 r. patronem misji wśród Afrykańczyków a papież Paweł VI w 1976 roku Błogosławioną Marię Teresę Ledóchowską patronką dzieła współpracy misyjnej w Polsce.
Troska o misje jest wewnętrzną i naturalną koniecznością każdego chrześcijanina, jako skutek łaski i bycia członkiem Mistycznego Ciała Chrystusa. Fakt bycia chrześcijaninem, przynależność do Mistycznego Ciała Chrystusa niesie obowiązek odpowiedzialności nie tylko za rozwój życia nadprzyrodzonego w sobie, ale także za całą wspólnotę Ludu Bożego. Jeżeli chrześcijanin jest odpowiedzialny za cały Kościół to jest również odpowiedzialny za dzieło ewangelizacji, które jest jego podstawowym zadaniem. Do odpowiedzialności wszystkich chrześcijan za misje wzywa Sobór Watykański II : «wszyscy synowie Kościoła winni mieć żywą świadomość odpowiedzialności swojej za świat, powinni pielęgnować w sobie ducha prawdziwie katolickiego i poświęcić swe siły dziełu ewangelizacji» (DM 36). Do tej odpowiedzialności wzywa encyklika Redemptoris missio Jana Pawła II: « Wszyscy chrześcijanie, członkowie Kościoła, na mocy Chrztu świętego są współodpowiedzialni za działalność misyjną» (RMs 77). Świadomość odpowiedzialności za dzieło misyjne jest miarą dojrzałości chrześcijańskiej, którą wyznacza sytuacja, że wszyscy członkowie Kościoła „nie poprzestają na trosce o własną chrześcijańską egzystencję, ale dostrzegają zapotrzebowanie innych w Kościele i poza Kościołem na Chrystusa i na świadectwo Jego miłości. Są sami wewnętrznie dostatecznie bogaci w Chrystusową w nich obecność, by dzielić się nią z innymi i są gotowi do ofiarnego zaangażowania się na rzecz innych.
Konwencja, która dawała prawo państwu chrześcijańskiemu sprawować opiekę nad działalnością misjonarzy, majątkiem Kościoła, osobami w kraju niechrześcijańskim. Najbardziej znany jest protektorat francuski nad misjami na Dalekim Wschodzie i w Chinach.
R
Encyklika o stałej aktualności posłania misyjnego papieża Jana Pawła II z 1990. Zawiera sześć rozdziałów i porusza następującą tematykę:
Rozdział I zatytułowany: „Jezus Chrystus jedynym Zbawicielem” omawia chrystologiczne, antropologiczne i eklezjologiczne fundamenty działalności misyjnej.
Rozdział II: „Królestwo Boże” stanowi biblijną syntezę tematu Królestwa Bożego, któremu ma służyć działalność misyjna Kościoła.
Rozdział III: „Duch Święty głównym sprawcą misji” przypomina, że Duch Święty jest pierwszym sprawcą misji i On czyni misyjnym cały Kościół.
Rozdział IV: „Niezmierzone horyzonty misji wśród narodów” przedstawia działalność misyjną, jako ciągle konieczną i zachowującą swoją wartość. Przypominając cel misji, wskazuje na Misje ad gentes.
Rozdział V: „Misyjne drogi” podkreśla szczególne znaczenie w działalności misyjnej takich elementów jak: chrześcijańskie świadectwo, przepowiadanie, formowanie Kościołów lokalnych, wspólnoty podstawowe, inkulturacja, dialog z innymi religiami.
Rozdział VI: „Osoby odpowiedzialne za misje i pracujące w duszpasterstwie misyjnym” wskazuje na osoby i instytucje odpowiedzialne w sposób szczególny za dzieło misyjne.
Rozdział VII: „Współpraca w dziele misyjnym” nakreśla, w jaki sposób wszyscy chrześcijanie mogą uczestniczyć w misyjnym dziele Kościoła zarówno poprzez współpracę duchową ofiarując swoje modlitwy i cierpienia w intencji misji czy modląc się o powołania misyjne, jak również poprzez wspieranie materialnie działalności misyjnej.
Rozdział VIII: „Duchowość misyjna” przedstawia specjalne wymogi, jakie stawiane są tym, którzy podejmują pracę misyjną. Przede wszystkim: pełną uległość Duchowi Świętemu, wewnętrzne zjednoczenie z Chrystusem, miłość do Kościoła i ludzi, świętość życia.
Zapoczątkowane przez Dominikanów i Franciszkanów i rozwinięte przez Jezuitów tzw. Redukcje paragwajskie pojawiły się na terenach dzisiejszego Paragwaju, Argentyny i Brazylii, jako swoista forma czy metoda pracy misyjnej. Redukcje grupowały Indian w małych osadach dla ułatwienia ewangelizacji i awansu cywilizacyjnego. Najwyższą władzę w redukcji sprawowali misjonarze. Oni reprezentowali władzę świecką i inni urzędnicy europejscy nie byli dopuszczani do redukcji. Niższe urzędy piastowali Indianie. Każda rodzina miała własny dom z działką przyzagrodową. Dobra w redukcjach były własnością wspólną. Całe życie wspólnoty było przepojone religią. Modlitwa i śpiew wyznaczały rytm dzienny i towarzyszyły pracy. Podział dochodu był tak uregulowany, że nigdzie nie było zbytku, ale też nikt nie odczuwał jakiegoś braku. Kiedy redukcje stały się przedmiotem licznych napadów władze kolonialne upoważniły redukcje do wystawienia własnych oddziałów zbrojnych. Redukcje stały się niezwykle interesującym eksperymentem w działalności misyjnej. Liczy się, że w redukcjach osiedliło się w sumie ok. 90 000 Indian. Niestety pojawili się krytycy i wrogowie redukcji. W końcu wypędzono Jezuitów a Indianie powrócili do poprzedniego życia w lasach.
Encyklika Piusa XI z dnia 28 lutego 1926 roku jest drugą, po Maximum Illud, o zasadniczej i nowoczesnej treści encykliką misyjną. Papież mobilizuje cały Lud Boży do akcji misyjnej, nakazuje kształcenie kleru rodzimego i zakładanie rodzimych zakonów, zwłaszcza kontemplacyjnych. Papież zwraca uwagę, że dzieło misyjne jest obowiązkiem wynikającym z miłości Boga i bliźniego. Wszyscy powinni współpracować w tym dziele.
Różaniec zrobiony w ten sposób, aby każdy dziesiątek poprzez inny kolor symbolizował jeden z kontynentów. Kolor zielony – Afrykę – nawiązuje do zieleni afrykańskich lasów tropikalnych; Kolor czerwony – Amerykę – podkreśla kolor skóry Indian, rdzennych mieszkańców Ameryki; Kolor biały – Europę – oznacza kolor skóry Europejczyków; Kolor niebieski – Oceanię – symbolizuje wody Oceanu Spokojnego, na którym rozsiane są rozliczne wyspy; Kolor żółty Azję – przypomina ludy Azji.
Paulina Jaricot założycielka Dzieła Rozkrzewiania Wiary, pragnąc stworzyć dziełu misyjnemu modlitewne zaplecze założyła tzw. Żywy Różaniec. W tym celu zbierała 15 osób, które tworzyły różę żywego różańca i zobowiązywały się do odmawiania każdego dnia jednej tajemnicy Różańca w intencji misji. W ten sposób osoby te odmawiały każdego dnia cały różaniec (w tym czasie różaniec liczył 15 tajemnic) ofiarując go w intencjach misyjnych. Po wprowadzeniu do modlitwy różańcowej tajemnic światła, Róża żywego różańca skupia 20 osób.
Na przełomie XVI i XVII wieku do Chin przybyli Jezuici. Na ich czele stał Matteo Ricci. Od początku postanowili zaadoptować metody ewangelizacji do napotkanej kultury. Przysłani misjonarze znali matematykę, astronomie, geografię – dziedziny, które cieszyły się wielkim uznaniem w kulturze chińskiej. Nauczyli się dobrze języka, przestudiowali kulturę, ubierali się po chińsku i zmienili swoje nazwiska na chińskie. Matteo Ricci znał tak doskonale język, że mógł tłumaczyć dzieła matematyczne na język chiński. Jest on uważany, za prekursora tego, co dziś zwiemy inkulturacją oraz metodą akomodacji misyjnej, polegającej na poszanowaniu wszystkiego, co dobre i wartościowe w danej kulturze oraz dostosowaniu przepowiadania Ewangelii do nowego kontekstu kulturowego. Chodziło więc zarówno o wcielenie Ewangelii w chińską rzeczywistość, jak i wzbogacenie Kościoła wszystkim, co szlachetne w tej kulturze. W ten sposób Jezuici dotarli do oświeconej klasy społecznej. W chwili śmierci Ricciego w 1610 roku w Chinach było już dwa tysiące chrześcijan w arystokratycznych kręgach. Czterdzieści lat później ich liczba osiągnęła 150 tysięcy. Niebawem, dzięki wyleczeniu z choroby kolejnego cesarza przez medyków zakonu, liczba chrześcijan wzrosła do miliona. Pojawili się pierwsi duchowni Chińczycy. Z przyczyn adaptacyjnych Mateo Ricci tolerował sprawowany przez Chińczyków kultu Nieba, Konfucjusza oraz przodków. Szukał odpowiedniej nazwy Boga tak, aby była jak najbardziej zrozumiała dla Chińczyków. Przyjął nazwę, która dosłownie oznaczała: „Pan Nieba”. Biorąc pod uwagę zwyczaje chińskie zmienił nieznacznie rytuał udzielania chrztu świętego. Metoda adaptacyjna, która dała początek tego, co nazywamy rytami chińskimi nie podobała się wszystkim misjonarzom. Sprawa oparła się w końcu o papieża. Spór doprowadził do odwrócenia sympatii dworu cesarskiego do chrześcijaństwa. Kiedy papież Klemens XI zakazał stosowania rytów chińskich, cesarz zabronił propagowania chrześcijaństwa w swoim kraju. W 1939 roku, papież Pius XII zniósł potępienie akomodacji potwierdzając tym samym aktualność i genialność metody wprowadzonej przez Matteo Ricci i Jezuitów.
S
(1876-1944) autor pierwszego katolickiego podręcznika do misjologii.
misjonarz Chin i Brazylii, kapłan i okulista – Urodził się 26 grudnia 1891 roku we wsi Głębokie, niedaleko Wilna. Był siódmym dzieckiem w rodzinie. Uczęszczał do liceum w Smoleńsku i szkoły medycznej w Moskwie. Stopień lekarza uzyskał w 1916 roku i od razu został wcielony do armii rosyjskiej- służył na Froncie Mińskim. Krótko był także lekarzem w Szpitalu Czerwonego Krzyża w Smoleńsku. Po I wojnie światowej był zatrudniony na Wydziale Pediatrii i Wydziale Okulistyki Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie. Po kilku latach pracy w szpitalu wstąpił do Zgromadzenia Misji. Podczas studiów w seminarium, opublikował referat, w którym określił plany swojej służby misjonarskiej- chciał wyjechać do Chin. W 1930 roku Wacław Szuniewicz otrzymał święcenia i jeszcze w tym samym roku wyjechał do Chin. Po wielomiesięcznej podróży, przybył do Chin 9 stycznia 1931 roku. Pracę zaczynał od małego, 19-łóżkowego szpitala w Szuntehfu, mieście, które miało 80 tysięcy mieszkańców. Po paru latach powiększył swój mały szpital do 100 miejsc, otworzył też 18 dodatkowych klinik, położonych 30- 70 kilometrów od Szuntehfu. Dzięki temu mógł kontrolować swoje szpitale systematycznie, a robił to jeżdżąc od jednej klinki do drugiej na rowerze! Cała ta organizacja pozwoliła doktorowi przeprowadzać 35 operacji dziennie, wliczając w to 800 operacji zaćmy rocznie! Dodatkowo w ciągu roku badał do 145.000 pacjentów. Po sukcesie klinik okulistycznych zaczął zajmować się także pediatrią, lecz na znacznie mniejszą skalę( po dwóch latach prowadził tylko dwie klinki pediatryczne). Około roku 1936 szpital w Szuntehfu odwiedził francuski jezuita o. Germain, napisał wtedy: „ Sława tego polskiego naukowca sięga do sąsiadujących prowincji północnych Chin. Pacjenci pokonują setki kilometrów, aby się z nim zobaczyć. Jest uważany za wybitnego przez wszystkich specjalistów, pracą przez niego wykonaną możnaby obdzielić dziesięciu lekarzy.” Po dojściu komunistów do władzy misja ks. Szuniewicza została zamknięta. To zmusiło go do opuszczenia Chin, po 18 latach ciężkiej pracy! Zdecydował się wyjechać do Ameryki, aby poznać nowe technologie okulistyczne. W USA początkowo mieszkał u polskich kapłanów w Derby, potem przeniósł się do Connecticut, gdzie mieści się Uniwersytet Yale. NA uniwersytecie przeprowadzał doświadczenia, a także prowadził wykłady na temat swojej pracy misyjnej w Chinach. Cały czas powtarzał, że praca naukowa jest tylko dodatkiem do pracy duszpasterskiej. Po trzech latach ks. Szuniewicz zdecydował, że wróci do pracy misyjnej. W listopadzie 1951 roku otrzymał wizę do Brazylii, gdzie przyjechał już w pod koniec stycznia 1952 roku. Najpierw przez kilka lat pracował w Mafra, potem przeniósł się do Irati. W czasie pobytu w Brazylii wciąż był aktywny jako okulista. Półtora roku przed śmiercią ks. Szuniewicz napisał: „ Nie przestałem praktykować medycyny.” Znał kilka języków: rosyjski, łacinę, chiński, angielski, francuski i portugalski. Choć pracował na trzech kontynentach, to nigdy nie zapomniał o swoich polskich korzeniach. Nie zapomniał też, a pracował 18 godzin na dobę, że jest księdzem, pisał: „ Będąc na uniwersytetach widziałem poziomy, których granice można sięgnąć tylko za pomocą mikroskopów elektronowych. Jednakże widzę też nieskończone granice spojrzenia z punktu wiary.” 1 września 1963 roku ks. Szuniewicz miał zawał serca, miesiąc później drugi. Zmarł w Irati, w Brazylii 16 października 1963 roku. Ks. Wacław Szuniewicz był wybitnym okulistą. Jego badania nad chirurgiczną leczeniem astygmatyzmu, wyprzedziły epokę o 30 lat. Sam pomysł chirurgicznej korekcji astygmatyzmu opracował jeszcze w Chinach, w czasie, gdy nie miał dostępu do literatury okulistycznej od przeszło 20 lat. Był także wybitnym misjonarzem. Pracował na trzech kontynentach, a wśród ludzi miał opinię świętego. Sam swoje obowiązki opisywał tak: „Leczenie niewidzialnych dusz i pomaganie ludziom w odzyskaniu wzroku i zdrowia.”
Ś
Rada Wyższa Papieskich Dzieł Misyjnych, podjęła inicjatywę utworzenia Światowego Dnia Rozkrzewiania Wiary. Po raz pierwszy Światowy Dzień Misyjny był obchodzony w 1926 r. W Polsce często nazywa się ten dzień Niedzielą Misyjną. Celem dnia poświęconego misjom jest: modlitwa o rozwój królestwa Chrystusa na świecie, pogłębienie zrozumienia potrzeb misyjnych, ożywienie gorliwości misyjnej kapłanów i wiernych, lepsze poznanie Papieskiego Dzieła Rozkrzewiania Wiary, składanie ofiar materialnych na rzecz misji. Światowy dzień misyjny obchodzony jest każdego roku w przedostatnią niedzielę października.
T
Najgłębszym i ostatecznym motywem działalności misyjnej Kościoła jest aspekt trynitarny dzieła misyjnego i całej ekonomii zbawienia. Ojciec posłał Syna, aby dokonał odkupienia człowieka. Ojciec i Syn zsyłają Ducha Świętego, który jest dla człowieka Pocieszycielem i Uświęcicielem. To posłanie Syna i wspólne od Ojca posłanie Ducha Świętego jest niejako prawzorem dla misji, jaką otrzymali Apostołowie i ich następcy (J20,21). Racją misji jest idea zamysłu i planu Bożego, których celem jest zgromadzenie ludu w jeden Lud Boży, w jedno ciało Chrystusowe, w jedną świątynię Ducha Świętego i w rezultacie osiągnięcie Jego chwały.
W niektórych krajach, Światowy Dzień misyjny zwany w Polsce Niedzielą Misyjną, jest przedłużony na cały tydzień. Cały tydzień jest więc obchodzony, jako tydzień modlitwy za misje, pogłębiania świadomości odpowiedzialności misyjnej, spotkań z misjonarzami, zbieraniem ofiar na potrzeby misji.
W
Wspólnoty podstawowe znane są przede wszystkim w Ameryce Łacińskiej gdzie powstały oraz w Afryce. Wspólnota podstawowa jest komórką liczącą taką liczbę członków, aby wszyscy mogli znać się osobiście. Najczęściej tworzą ją mieszkańcy jednej ulicy czy jednego zakątka wioski. Można powiedzieć, że są realizacją idei parafii, jako wspólnoty wspólnot. Parafia składa się z takich właśnie wspólnot podstawowych. Każda wspólnota posiada swoją własną organizację wspólnych modlitw i zebrań. Posiada też odpowiedzialnych za życie wspólnoty, którymi są zawsze wierni świeccy. We wspólnocie wszyscy się znają, czują się za siebie odpowiedzialni i wzajemnie się wspierają. Bardzo często w cotygodniowych zebraniach wspólnoty stawiany jest problem dotyczący życia członków wspólnoty, czy nieszczęścia, które dotknęło kogoś ze wspólnoty. Wówczas spotkanie powinno się zakończyć znalezieniem rozwiązania na postawiony problem. Charakterystyczną cechą wspólnoty podstawowej jest czytanie, rozważanie Pisma świętego i szukania rozwiązań problemów, którymi wspólnota żyje w świetle Słowa Bożego. Bardzo często wspólnota podstawowa włącza się aktywnie w życie miejscowej społeczności będąc takim ewangelicznym zaczynem rozwoju.
